Уçăмсăрри

Тӗрлӗ киревсӗр ӗҫсемшӗн Турӑ хӑйӗн шӑллӗне, е теиӗр калавӗнче Усал ятлӑ пирӗштие, аялти тӗнчене хӑваласа антарса ярать. Лешӗ: «Патак лартмалӑх та пулин ҫӗр парччӗ», — тесе ҫӗр лаптӑкӗ ыйтса илет. Ырӑ кӑмӑлне пула Турӑ ӑна мӗн ыйтнине парать. Ҫакӑнпа усӑ курса Усал хӑш чухне леш тӗнчерен патакгта шӑтӑк шӑтарать те пирӗн тӗнчене килсе сӑтӑрла ӗҫсем туса ҫӳрет.

Авалхи тӗнчере тӗрлӗрен усал-тӗселсем, хаяр эсреметсем нумай пулнӑ. Ҫавӑнпа та айванраххисемпе вӑйсӑртараххисене, кирлӗ пулсан хӑвна та, хӳтӗлеме хатӗр пулмалла.

Арҫурисем вӑрманта пурӑннӑ. Вӗсем хӑйсем ҫине алӑ хунӑ е вӗлернӗ ҫынсенчен пулса кайнӑ. Вӑрманта пӗр-пӗр ҫынна курсан арҫури унран «каття» ыйтнӑ. Ҫыннин «катгя» пулмасан, вӑл унӑн шӑлне кӑларса илнӗ. Арҫури кӑтӑклама юратать, ахӑлтатса кулсах вӑл ҫынна кӑтӑкласа та вӗлерме пултарать, гет.

Ӑнсӑртран ҫул ҫинче арҫурие курсан «Тӑвалла!» тесе каламалла. Шыв хӗрринче тӗл пулсан, ӑна аташтарас шутпа, хӑв ӑҫталла утнине кура, «Шыва хирӗҫ» е «Шыва май» темелле. Вара вӑл юлса-юлса пырать те хӑваласа ҫитеймест. Халӗ арҫурисем ҫук, вӗсене пурне те Аҫа ҫапса пӗтернӗ.

Йӳтесе кайнӑ карчӑк вупӑр пулса тӑма пултарать, тет. Вӑл уйӑха ҫиме те вӑй ҫитереет иккен. Уйӑха вупӑр тапӑннине сиссен чӳрече ани ҫине кӗл сапмалла е икӗ йӳплӗ пилеш тураттине икӗ пая пайламалла. Вара вупӑр уйӑха нимӗн те тӑваймасть, тет.

Хӑшӗ-пӗри теприсен ирӗкне пусмӑрлама, хӑйӗн кӑмӑлне пӑхӑнтарма юратать. Вӑл хӑйӗн влаҫӗпе киленет, каппайланать, анчах та кайран ҫакӑншӑн питӗ пысӑк нуша курать. Ватӑлса ҫитсе чӗрӗллех ҫӗрме пуҫласан та вилме пултараймасть вӑл. Канлӗх тупса ҫӗре кӗрес тесен унӑн хӑй мӗн пӗлни-пултарнине пӗр-пӗр ҫамрӑка вӗрентсе хӑвармалла, тет.