Сăваплăхшăн тата тивĕçлĕхшĕн тăнă кĕрешÿре сана чи шаннă çынсем сутрĕç пулсан та, сан йери-тавра тăшмансем пулсан та, эсĕ тăр пĕччен тăрса юлтăн пулсан та, — ан парăн! Пĕл: эсĕ нихăçан та пĕччен юлмăн, санăн юн тымарĕсенче несĕлÿсен, сăваплă арсен юнĕ юхать! Çав юн сана нихăçан та сутмĕ, кирек мĕнле йывăрлăхра та çăлĕ! Эсĕ те çак юна ан сут!
Несĕлсен пехилĕ
Ашшĕ-амăшĕ пиллесен — пин пулать, пиллемесен — кĕл пулать.
Çĕклĕнтĕн хăв, çĕкле хăвăн йăхна.
Хура çăкăр çиекен хура пулман тет.
Ҫӗртмен 25-мӗшпе утӑн 4-мӗшӗсенче Чӑваш Республикин хастар ҫыннисем инҫетри Алтай ҫӗрне кайса килчӗҫ — Чунҫӳрев-2012 кӑҫал пирӗн авалхи мӑн асаттесен ҫӗрне ҫитме тӗв тунӑччӗ.
Чи малтанхи чарӑну Пушкӑрт Республикинчи Хурамал ялӗнче пулчӗ. Ку ялта чӑвашсен хастар ҫынни В.В. Николаев ҫуралнӑ. Ҫулҫӳревҫӗсем паллӑ академикӗн вил тӑприйӗ ҫине чечек хучӗҫ, ялти музейпа паллашрӗҫ, вырӑнти халӑха концертпа савӑнтарчӗҫ. Юрӑ-ташӑ 4 сехет хушши янрарӗ — вырӑнти артистсем те пулчӗҫ, Шупашкартан тухнисем те. Хурамалсем хӑнасене чыслӑн апатлантарнӑ хыҫҫӑн чунҫӳревҫӗсем Алтая ҫул тытрӗҫ.
Алтай (чӑвашлатсан «Ылтӑн Ту» пулать) ҫӗрӗ ытла та инҫетре. Автобуспа пӗр чарӑнмасӑр каяс тесен 3 талӑк каймалла. Паллах, пӗлтӗр Дагестана ҫитнӗ ҫулҫӳревҫӗсемшӗн ку ҫул ытла вӑрӑм пулмарӗ — уйрӑмах водительсем хӑйсен ӗҫне лайӑх пӗлнӗрен ӗнтӗ. Автобус ҫӗмӗрӗлнине пула Омск ҫывӑхӗнче пӗр талӑк ирттерни те кӑмӑла пӑсмарӗ — хавхалантарчӗ ҫеҫ. Ара, юнашарти Хӗрлӗ Ҫыр (выр. Красный Яр) ялта та пӗр чӑваша шыраса тупрӗҫ-ҫке! Иртыш шывӗнче ҫавӑнса тухни те кӑмӑла пӑсма мар, ҫӗклерӗ ҫех.
Алтай ҫӗрӗнче Чӑвашран тухнӑ ушкӑн вырӑнти «Эл ойын» уява хутшӑнчӗ. Питӗ аслӑ уяв иккен — икӗ ҫулта пӗрре иртекенскерне халӑх пӗтӗм тавраран пухӑнать. Вырӑнти халӑхшӑн ҫак уява ҫитме лашапа 200 ҫухрӑм каясси те нимех те мар иккен. Кӗскен каласан, ку уяв чӑвашсен Акатуйӗ, ирҫесен Эрзян масторӗ еверлӗх. Чӑваш Республикинчен килнӗ артистсем те «Эл ойын» уявне хутшӑнчӗҫ — хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарчӗҫ. Куракансене вӗсен ташши-юрри питӗ кӑмӑла кайрӗ пулас — тӑвӑллӑн алӑ ҫупса хакларӗҫ.
Алтай ҫӗрӗнче чунташсем чӳк ирттерсе юпа лартрӗҫ. Хальхинче те, пӗлтӗрхи пекех, ӑна хатӗрлекенӗ Слава Эткер пулчӗ. Кӑҫал тулькӑш юпана вӑл вырӑнтах касса кӑларчӗ. Хитре те илемлӗ пулчӗ: ҫӳлте — хӗвел, варринче «Сӑвар» ҫырни, аяларах, вутпа шыв паллисем хушшинче, тӗрӗ ҫыруллӑхӗпе ҫырнӑ Хусанкайӑн «Эпир пулнӑ, пур, пулатпӑр» сӑмахӗсем. Юпана лартнӑ хыҫҫӑн чылайӑшӗ Алтай ҫӗрӗнчех чӑваш ячӗсем йышӑнчӗҫ.
Алтайран таврӑннӑ май чунҫӳревҫӗсем авалхи Аркаим хулаша кӗрсе тухрӗҫ, ҫавӑн пекех Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗн хулисемпе те паллашрӗҫ — Пӳлерпе, Пӑлхарпа. Тутарстанра вырнаҫнӑ Сиктерме ялне кӗрсе Петӗр Хусанкай музейне кӗрсе тухрӗҫ, экскурсовод каласа панине тимлӗн итлерӗҫ.
Халӑх ҫула тата та тӑсас кӑмӑллӑ пулчӗ пулин те пур япалан та вӗҫӗ пур ҫав — утӑн 4-мӗшӗнче ҫулҫӳрев вӗҫленчӗ. Темех мар, тепӗр ҫул пухӑнса тата та ҫула тухӑпӑр-ха!
Ҫӑлкуҫ: http://chuvash.org/news/2260.html
