Ирĕксĕр тĕне кĕртнĕ

Ыйту: XVIII ӗмӗрте Атӑлҫире миссионер ӗҫ-хӗлне туса пыма ятарлӑ учреждени йӗркеленӗ. Вӑл хӑш енӗпе уйрӑмах курӑмлӑ ӗҫленӗ?

Шурă барс

Пӑлхар хули таврашӗнче /Тутарстан/ шурӑ барс скульптурине вырнаҫтарма палӑртнӑ. Ҫавна май мӑсӑльмансем хирӗҫ тӑма, пӑлханма пуҫланӑ иккен. Сӑлтавӗ мӗнре-ха? Ислам чӗр чунсен, ҫынсен сӑнарӗсене палӑртма чарать. Эппин Ахмед ибн Фадлан элчеллӗхӗ ҫак тӗне пирӗн тӑрӑха илсе килнӗ вырӑнта барс /чӗр чун!/ сӑнӗ-таврашӗ пулма пултараймасть имӗш. Кунашкал логика тӗрӗсех. Нимӗнле йӑнӑш та ҫук ӗнтӗ. Ҫапах та Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗн гербӗнче те барс чӑннипех пулнӑ вӗт! Ку - истори факчӗ!

Авалхи хула сăн-сăпачĕ

Пӑлхар патшапӑхӗн ахаль йышши хулисенче тӗрлӗ ҫурт-йӗр лартнӑ, ҫавна май хула икӗ е виҫӗ пайран тӑнӑ пек курӑннӑ. Тӗп пайра ҫӳллӗ стеналлӑ тата темиҫе башньӑплӑ крепоҫ ҫӗкленнӗ, ун тавра вал тата канав чавнӑ. Керменте пӑлхар патши тата ытти паллӑ ҫын, вӗсен пулӑшуҫисемпе тарҫисем пурӑннӑ. Унтах тӗп чиркӳ тата тырӑ ампарӗсем, хӗҫ-пӑшал склачӗсем вырнаҫнӑ.

Шупашкар миçере?

Старые Чебоксары: археология, история, топонимикаАпрель уйӑхӗнче Шупашкарта Наци кӗнекин фестивалӗ иртрӗ. ЧР Наци библиотекинче Наука кӗнекин кунӗ пулчӗ. Чӑваш патшалӑх гуманитари наукисен институчӗ кӑларнӑ ҫӗнӗ кӗнекесен хӑтлавне йӗркеленӗ: В.А. Мошков «Мелодии Волго-Камья», В.П. Воробьев «Чувашские народные песни» (А.А. Осипов редактор-йӗркелӳҫӗ) тата «Старые Чебоксары: археология, история, топонимика» (йӗркелекенӗ Е.П. Михайлов, наука редакторӗ).

Çĕнĕ чĕлхе саккунĕ кирлĕ

ЮНЕСКО эксперчӗсен пӗтӗмлетӗвӗсем тӑрӑх, ҫитес 50 ҫулта Раҫҫейре 136 чӗлхе (ҫав шутра чӑваш чӗлхи те) пӗтес хӑрушлӑхра. Ҫӗршывра чи йышлӑн пурӑнакан 10 халӑх йышне кӗрекен чӑвашсем малашне хӑй чӗлхине манаҫҫӗ текен шухӑшпа пӗрре те килӗшес килмест. Ҫавах та юлашки ҫырав пӗтӗмлетӗвӗсем чӑнах та савӑнтармаҫҫӗ. Регионсенче 2002 ҫулпа танлаштарсан, чӑвашсен шучӗ 10-шар пине чакрӗ. Чӑваш Енре хӑйӗнче те чӑваш тесе ҫыртаракансен йышӗ 74,5 пин ҫынна сахалланчӗ. Апрелӗн 26-мӗшӗнче Шупашкарта Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче шӑпах чӑваш чӗлхипе культурине упраса аталантарас ыйтӑва Правительство представителӗсем, чӑваш интеллигенцийӗ, чӗлхеҫӗсем, массӑллӑ хыпар хатӗрӗсен ӗҫченӗсем, тӑван чӗлхен шӑпишӗн пӑшӑрханакан тата ытти ҫынсем ҫавра сӗтелте сӳтсе яврӗҫ.

Ăçтарах-ши несĕлсен авалхи çĕршывĕ?

Хамӑр тӑван халӑхӑмӑрӑн историне тата кун-ҫулне ҫӗнӗ XXI ӗмӗрте пурӑнакансен те тӗплӗн пӗлмелле. Аслӑ Атӑлпа Чулман, Кӑвак Атӑлпа Шурӑ Атӑл хутлӑхӗсенче Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗ пулнӑ. Ҫав патшалӑхра пӑлхарсемпе, сӑварсемпе пӗрле ытти халӑхсем те пурӑннине истори кӗнекисенче ҫырса хӑварни пур.

Чăвашсем çапла пурăннă (Н. В. Никольский чăвашсен этнографийĕпе хатĕрленĕ конспектран)

«Этнографи» сӑмах вырӑс чӗлхине авалхи грексен чӗлхинчен кӗнӗ. Чӑвашла «халӑха ҫырса кӑтартни» тесе куҫать. Яла, вулӑса, ҫут ҫанталӑка, япалана ҫырса кӑтартма пулать. Ҫавӑн пекех этнографи ӑслӑлӑхӗ те хальхи пулӑма ӳкерет, ҫырса кӑтартать. Анчах этнографи халӑх фотографӗ ҫеҫ мар, унӑн вӑл е ку япала мӗншӗн ҫапла, урӑхла мар пулнине, вӑл е ку пулӑм епле пуҫланнине ӑнлантармалла.

Шырав

Н. Павловскин пӗлтӗр «Сувар» хаҫатра тухнӑ «Саврӑш ҫӑлтӑрӗ айӗнче» статйине тепӗр хут вуласа тухрӑм. Пирӗн тӑрӑхра та питӗ нумай-ҫке авалхи цивилизаци йӗрӗсем. Самар облаҫӗнчи Шунтал (Шентала) районне кӗрекен Кивӗ Ухинкел ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Григорий Альмендеевпа хамӑр тӑрӑхри истори вырӑнӗсене тӗпчесе тухрӑмӑр.

Чăнлăх сăнлă илем

Народный художник ЧР В. И. Агеев. Суварский хоровод. 1972 г. Б., акв., г., 60х50.Иртнӗ эрне кун Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче уҫӑлнӑ «Сувар хапхисем» курав - республика культура пурнӑҫӗнчи пӗлтерӗшлӗ пулӑм. Унӑн авторӗ - Чӑваш халӑх художникӗ, Чӑваш Республикин К.В.Иванов ячӗллӗ Патшалӑх премийӗн лауреачӗ Владимир Агеев.
Ҫак ят, иккӗленместӗп, чӑвашсемшӗн питӗ ҫывӑх. Хӑй вӑхӑтӗнче унӑн ӳкерчӗкӗсемпе, карикатурисемпе «Капкӑн» журнал вулавҫисем киленнӗ. «Времена года» /А. Алка/, «Пирӗн интернат» /Е. Афанасьев/, «Ҫамрӑк хунав» /Ҫ. Элкер/, «Ача-пӑча калавӗсем» /И. Яковлев/, ытти кӗнекене алла тытса вуланисем каллех Агеевӑн графика ӗҫӗсемпе тӗл пулнӑ.

Сурхури! Эсир ăна кĕтнĕ-и?

Слева направо: ..., Владимир Алмантай, ..., Юрий ИсаевҪӗнӗ ҫул пуҫланнӑ май пирӗн несӗлсем ирттернӗ уявсенчен пӗри — сурхури. Ытти ячӗ те пулнӑ-ха унӑн: ҫветке, сӑрхури, шерни, раштав... Аслисемпе танах ача-пӑча та савӑннӑ.

Pages

Subscribe to Сувары RSS